Metin Akpınar Türk tiyatrosunun ve sinemasının devleşmiş isimlerinden; klişeleşmiş tabirle yaşayan bir efsane(.) Onu sahnede izlememiş olanlar, yaşları gereği elbette, bir epey çoktur tahminen lakin oyunlarının YouTube’daki manzaralarını, ekranlarda sık sık dönen sinemalarını tekraren izlemeyen pek azdır kesinlikle. Bugünlerde hayatının 81. baharını süren ünlü sanatçı ile Zeynep Miraç’ın Nişantaşındakli ofisinde bir ortaya geldik ve her anı dolu dolu yaşanmış ömründen pasajları birlikte şöyle bir elden geçirdik. Konuştuğumuz bahislerin değerli bir kısmı biyografide olduğu için, oraları biraz özet geçtik haliyle(.)
– Sizin çok sevilen “Yasaklar” oyununuz 80’li yılları anlatıyordu ancak bugün için de çok geçerli bir mizah var orada. Bugün de daima yasaklarla karşı karşıyayız(.) İki periyodu karşılaştırsanız, yani 80‘lerle şimdiki vakti, ne dersiniz?
O vakit yasak yoktu(.) Yani adeta… Biz çok gaddar tenkit yaptık, siyasilere de sermayeye de(.) Sıhhat sıkıntılarıyla da uğraştık(.) Düşene vurmazdık yalnız. Üç buçuk ihtilal gördüm ben. Hepsinde oynadık. Hiç yasak olmadı(.) 12 Mart periyodunda yalnız Genco’yu kapattılar, benim de o vakit 3. Şube’den bir arkadaşım vardı, benim polisle, mafyayla aram yeterlidir, “Size geliyorlar” diye aradı beni. O denli deyince biz çabucak tatile çıktık, kapıya da ‘Tatil‘ yazdık, kapattık tiyatroyu. O yüzden bizim tiyatromuz hiç kapatılmadı.
– Hayatınızı anlatan kitap okurla buluştu. Bu biyografiye ne kadar dahil oldunuz? Bir belgesel var öncesinde…
Evet, benim zati ahir ömrümde üç tane projem vardı, biri belgeseldi, biri kitaptı, biri de kısmet olursa Devekuşu Kabare Müzesi. Ben ne kadar kitaba dahil oldum dersen, aşağı üst 80 sene, 5 ay, 3-4 gündür dahilim kitaba. Zira 2 Kasım 1941’de ben kitabı yazmaya başlamışım. Müelliflerin önsözü var önce(.) Zeynep de sağolsun sevgisiyle, ihtimamıyla onun içinden hoş bir özet çıkardı.
– Bu ortada kitapta Cumhuriyet gazetesinden çok fazla alıntı var(.)
Ben uygun bir Cumhuriyet okuyucusuyumdur. Yani herhalde 70-75 sene oldu. Babam Tercüman alırdı, ben Cumhuriyet alırdım.
“EŞİTLİK DİYE BİR ŞEY YOKMUŞ”
– Şunu sorayım, demokrasi bizim için çok mu hayal?
Evet. Demokrasiyi bize birinci eşitlik diye öğrettiler. O denli olmadığını anladık, eşitlik diye bir şey yokmuş. Beşerler eşit değiller ancak azınlığın haklarının gözetildiği sistem demokrasidir, dediler. O da olmadı. Sonra çoğunluğun karşısında azınlığın haklarının gözetildiği kurum ve kuralların olduğu bir tanım yaptılar(.) O da olmadı. Artık son vardığımız tanım temelinde, patolojisi yoksa insan kitlesinin, özgür iradeleriyle geleceğini tayin ettikleri rejimin ismi demokrasidir. Burada o ‘Patolojisi yoksa’ bir, bir de baskı ögesi, mahalle baskısı, din baskısı üzere şeyler yoksa, özgür iradeyle geleceğini tayin edebiliyorsa onun ismi demokrasidir. Bir de demokrasi birbiriyle birebir düşünen insanların vardığı bir sonuç değildir. Tam aykırısı, birbirinin zıddı düşünen, karşıt düşünen ancak şiddet ögesi olmaksızın birlikte yaşamayı beceren bir toplumun ismidir demokrasi. Bugün buraya varmak benim gürüşüme nazaran pek muhtemel değil. Cici demokrasiye razıyız. Yani parlemento olsun, milletin egemenlik hakkı oraya, o bağlamda yansısın…
– Pekala gelecek sene seçim var mesela, bununla ilgili bir ümidiniz var mı?
Muhalefet çok büyük kusur yapmazsa, siyasi tarihe baktığımızda ekonomik problemler iktidarlar için çok güzel değildir. Lakin son vakitlerde altılı masanın yetersiz kaldığını görüyorum, çok hoş toplandılar, yuvarlak masa, herkes eşit falan, yalnızca işte güçlendirilmiş parlamenter sistemde birliktelik olduğu anlaşıldı. Fakat dış politikayı ne yapacaksınız, ekonomiyi nasıl düzelteceksiniz, tarımı nasıl canlandıracaksınız… Sihirli çubukla dokunmuş üzere düzelmez ki bunlar. Çok önemli plan program yapılması lazım. Yani Mustafa Kemal, 29 Sanayi Buhranı’nı nasıl atlattı, ona bir bakın bakalım. Askerliğinden sonraki devirde 16 yıla neleri sığdırmış ona bir bakın. 16 senede iki tane iktisat kongresi, daima kalkınma suratı, iki tane denk bütçe, iktisadi teşekküllerin kurulması, şeker fabrikalarının kurulması, bankaların kurulması, dayanılmaz bir şey(.) 1923‘ten 16 sene alın, artık de bugünden 16 sene alın, karşılaştırın bakalım ne çıkıyor? İşte altılı masa bunu alıp, bu uygulamayı vazederse, çok çabuk olmaz ancak düzelebilir. O denli bir ümit her vakit var. Ancak sayın Cumhurbaşkanı da yeterli bir pragmatist, güzel bir zamanlamacı kendine nazaran duruma nazaran kendinden ödün verebiliyor, çabuk değişebiliiyor, dönebiliyor(.) Burada da seçime giderken şayet yapılan araştırmalarda seçilemeyeceğini görürse seçime gitmez diye düşünüyorum.
– Büsbütün iptal mi eder diyorsunuz?
Büsbütün iptal etme hakkı yok lakin altı ay erteleme hakkı var Cumhurbaşkanı olarak fakat ondan sonra da meclisin bu altı ayları uzatma hakkı var. Meclis’te de çoğunluğu olduğu için isterse bunu yapabilir. Zira bu yüksek enflasyonun dönüşü pek kolay değil. Üretmezsen pahalılık kaçınılmaz, bolluk olacak, talep karşılanacak, artısı olacak ki rekabetle fiyat düşecek. En kolay iktisat kuralı. Fakat siyasi otorite kendi ideolojisini yerleştirmek için tarımı harcadı, endüstriyi harcadı, gelişimi harcadı(.) O yüzden bu hale geldik. Yazıktır ya…
“ATATÜRK EGEMENLİĞİ MİLLETE VERMİŞTİR”
– Atatürk’ün demokrasi vurgusu da sizin söylediğiniz gibi(.)
Tarihçi Zafer Toprak hocamız bir araştırma yapmış, Çankaya Kütüphanesi’ne girmiş ve Atatürk’ün hangi kitapları okuduğuna bakmış. Kendisinin deyişiyle adeta bir arkeolojik araştırma yapmış. Orada Jean Jacques Rousseau’nun “İçtimai Mukavele” kitabında ‘Egemenlik kayıtsız koşulsuz milletindir, bir şahsa, bir aileye, bir kümeye devredilemez” dediği yerin yanına Mustafa Kemal el yazısıyla “Burası çok önemli” yazmış. Ve Amasya Tamimi’nin de birinci hususunda de bu vardır. Atatürk millete vermiştir egemenlik hakkını. Ondan üçer aylık yetki alarak götürdü(.) 1919’a kadar önemli bir askerdir. Dayanılmaz bir kumandan Atatürk, Napolyon hayranı biraz, onu çok seviyor. Ancak işte Waterloo’yu da biliyor, Uhud Savaşı’nı da biliyor, harp sanatına hâkim… Lakin Atatürk değil bu, Atatürk’ün bir kısmı. Atatürk ondan sonra önemli bir devlet adamı. Ondan sonraki devirde de ihtilallerde oluşturmak istediği toplumlara mal etmek için geçen hayatı var. 57 seneye tüm bunları sığdırmak fevkalade bir şey.
“BEYNİ DAİMA TAZEYDİ”
– 10 yıl daha yaşasa neler yapardı kimbilir(?)
Daima onu söylüyoruz lakin hastalandı(.) 11 kez sıtma oldu bir kez. Bırakın sıtmayı, onun tedavisinde kullanılan kininin ziyanını düşünün… Hani alkolden siroz oldu derler ya, kininden olabilir aslında. İkisi önemli, dört sefer kalp krizi geçirdi. Kendini çok yordu, çok yıprattı ancak beyni fevkalade tazeydi, hiç bitmedi(.) Hatta vefat döşeğinde bile kime selamün aleyküm dedi bilmiyoruz, Azrail mi geldi, Cebrail mi geldi?.
“TIBBA ÖZEL İLGİM VAR”
– Siz tıbba da çok meraklısınız değil mi?
Evet, tıbba özel ilgim var, çok okudum, çok çalıştım. Bir de ailede çok hastam vardı benim, çok şehit verdim. Hastalıklarının hepsiyle ilgili alimi oldum. Tabip arkadaşım da çoktur… Ancak gençliğimden beri insan beynine takıntılıyımdır. Giderek de daha düzgün şeyler öğreniyorum zira artık beyne girmeye başladık, görüntüleme yapmaya başladık, hangi his karşısında neresi aktive oluyor, biliyoruz. Bizim oyuncu olarak seyirciyi neden etkilediğimizi bile anlamış bulunuyorum. Hani aura dediğimiz birşey var ya, o temelinde beynin beta dalgalarıyla yaptığı yayındır. O hertz sizi mimik olarak da vücut lisanı olarak da o yayını yaparsanız karşınızda sizi izleyenin tıpkı merkezleri aktive olur. O rezonansın uyuşmasıyla bir benzeşme olur, özdeşleşme olur, hem de hoş şeyleri beraber büyütürsünüz, o sizi sever, alkışlar.
– Oyunculuk sıkıntısına bilimsel bir yaklaşım bu.
Ben buna yeni vardım. Son okuduğum birkaç kitaptan bunu çıkarınca, demek ki buymuş dedim. Demek ki “aurası var” lafı doğruymuş. Bir de komik-i kent vardır, yani İsmail Dümbüllü parmağını oynatsa gülerdik.