15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında kurulan Harika Hal (OHAL) Süreçleri İnceleme Komitesi, kanun kararında kararname (KHK) ile bugüne kadar meslekten ihraç edilen ve kapatılan kimi kurum ve kuruluşlara ait 127 bin 130 müracaattan 124 bin 235’ini sonuçlandırdı.
Sona yanlışsız gelinirken OHAL Kurulu’na tenkitler artarak devam ediyor. Lakin OHAL Komitesi’nin Gazete Duvar’a yaptığı açıklamalar sonrası KHK’lerin en çok vurduğu eğitim topluluğundan reaksiyonlar geldi. Gazete Duvar’ın ‘OHAL Komitesi anlattı: Kararlar nasıl verildi?’ haberinin akabinde Eğitim-Sen Hukuk Sekreteri Arzunur Şimşek, Avukat Necmiye Şabbaz Başel, Avukat Bedia Boran Bulut, Avukat Asuman Tokgöz Cürmü, sorularımızı yanıtladı.
‘767 RET, 508 KABUL, 400 MÜRACAAT KOMİTE ÖNÜNDE’
Kimler ihraç edildi?
Eğitim Sen Genel Merkez TİS Hukuk Sekreteri Arzunur Şimşek: 15 Temmuz sonrası OHAL müddetince, Hükümet 37 Harikulâde Hal Kanun Kararında Kararnamesi (KHK) çıkarmıştır. Bu KHK’lere ekli listeler aracılığıyla ‘Terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı veya bunlarla irtibatı’ olduğu sav edilen 125 bin 678 kamu vazifelisi ihraç edilmiştir. Bu OHAL KHK’leri ile 1631 Eğitim-Sen yönetici ve üyesi kamu vazifesinden çıkarılmıştır. İhraç üyelerimiz; Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak misyon yapanlar sayıca fazla olmakla birlikte değerli bir kısmı de Barış için Akademisyenler imzasıyla “Bu Suça Ortak Olmayacağız” başlıklı bir bildirinin imzacılarından oluşmaktadır.
Eğitim-Sen OHAL Komitesi’ne kaç müracaat yaptı, yapılan müracaatlardan nasıl kararlar çıktı?
İhraç sonrası 685 sayılı KHK ile kurulan OHAL Komitesi’nin oluşturulması üzerine yönetim mahkemeleri tarafından belgeler kurula gönderilmiş, üyelerimiz de komiteye ferdi olarak müracaatta bulunmuştur. 2019 yılı başlarında kurulun ret kararları üyelerimize ulaşmaya başlamıştır. Komite, müracaatlardan 767’sini reddetmiş, 508 başvuruyu kabul etmiştir. Yaklaşık 400 müracaat şimdi kurul önünde. Ret kararlarının idari yargı süreci genel merkez ve bölge hukuk bürolarımızca takip edilmektedir.
Arzunur Şimşek ‘ADALETSİZ İŞLEYİŞ DEVAM EDİYOR’
OHAL Komitesi’yle ilgili farklı çevrelerden birçok tenkit gelmeye devam ediyor. Sizin tenkitleriniz nedir?
15 Temmuz’dan bu yana 6 yıl geçti ve sonuçları prestiji ile ülkenin içinde bulunduğu durum ortada. Olağan şartlarda bertaraf edilmiş bir darbe sonrası demokratik bir ortamın inşası başlar. Bilakis Türkiye halkı çok kuvvetli bir altı yıl yaşadı. Siyasi iktidar bu darbe teşebbüsünü bir fırsat olarak görüp Türkiye’de kendi otoriter sistemini inşa etmenin bir vesilesi, mazereti olarak kullandı. Binlerce kamu çalışanının tasfiyesi çalışma hakkının gasp edilmesi bir KHK rejimidir; otoriter rejimin birbiri ile iş birliği içindeki uygulamalarının bir boyutudur. Soruşturma kovuşturma olmadan kamudan ihraç etme tıpkı biçimde hukuksuz adaletsiz işleyişle devam etmiştir, etmektedir.
‘KOMİSYON MASUMİYET KARİNESİNİ GÖZETMEDİ’
OHAL Komitesi evrakları birçok çerçevede ele alarak incelediğini, akabinde ‘adil ve tarafsız’ bir halde karar verdiğini açıklıyor. Sizce komite müracaatları hangi kriterlere nazaran inceliyor?
Avukat Necmiye Şabbaz Başel: Komitenin hangi kriterleri temel aldığını anlamak pek de mümkün değil. Ret kararları ortalama 4 sayfadan oluşmaktadır. Başvuranlar hakkında bireyselleştirilmemektedir. Komite, UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) üzerinden temin edilen isimli soruşturma/kovuşturma bilgisi, idari soruşturma/kovuşturma bilgisi, KHK’lar ile kapatılan dernek, vakıf üzere STK’lara üyelik bilgisi, başka tespitler (Kurumdan temin edilen kurum işçi bilgi belgesindeki ‘terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Konseyi’nce devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı veya bunlarla irtibatlı olunduğuna dair valilik/kurum kanaati) tarafından kıymetlendirme yapmakta.
RET KARARLARININ GEREKÇELERİ
Üyelerinize ‘ret’ kararları bildirim edilirken daha çok hangi münasebetler sunuluyor?
Tüm ret kararlarında bu başlık kesinlikle yer almaktadır. 141 Eğitim Sen üyesinin müracaatının reddinin tek desteği “diğer tespitler” başlığı altındaki “Kurumunca Komiteye intikal ettirilen kurum işçi bilgi evrakında …. örgütü ile iltisaklı, irtibatlı olduğuna dair valilik/kurum kanaati bulunmaktadır” biçimindeki açıklama olduğu görülmekte. Bu kanaatin kimler tarafından, ne cins fiil, davranış, doküman yahut bilgilere dayalı olarak oluşturulduğu hususu bilinmemektedir. Valilik kanaatinin yer aldığı işçi bilgi evrakları üyelerimizin kimileri tarafından istenmiş, talepleri reddedilmiş. Ret sürecin iptali istemli davalarda mahkemeler süreci hukuka ters bulup iptal etmiş olmalarına karşın belgeye ulaşmak, valilik kanaatinin nelere dayandığını öğrenmek mümkün olmamış. Fakat kurulun masumiyet prensibini gözetmediğini, bireylerin eş ve yakınları ile ilgili bilgileri müracaatların reddi münasebeti olarak değerlendirdiğini dava açıldıktan sonra bize gönderilen evraklardan öğrendik.
SENDİKAL FAALİYETLER
Üyelerinize birçok kere soruşturmalar açıldığını kamuoyuyla paylaştınız. Bu soruşturmalara husus olan ‘suç’ ögeleri neler?
Avukat Bedia Boran Bulut: Komitenin başvuranlar ile ilgili UYAP araştırması yapma yetkisi bulunmaktadır. Her başvuran hakkında, öncelikle isimli soruşturma/kovuşturmanın olup olmadığına bakılmakta, hakkında devam eden soruşturma, kovuşturma olanların müracaatları reddedilmektedir. İsimli kovuşturmalar; katılaşmış mahkûmiyet kararları yanında devam eden, beraat kararı ile sonuçlanan, kovuşturmanın ertelenmesi, Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı ile yahut kovuşturmanın ertelenmesi kararlarıyla sonuçlanan kovuşturmalar da komite tarafında rastgele bir örgüt ile irtibat – iltisak münasebetinin varlığı olarak bedellendirilmektedir. Takip ettiğimiz 478 davadan yalnızca 18’i hakkında katılaşmış mahkûmiyet kararı mevcuttur. HAGB formunda sonuçlanan kovuşturmaların konusu ise genel olarak 3713 sayılı Terörle Çaba Kanunu kapsamında propaganda kabahatidir. Eğitim Sen’in kararları gereği sendikal hareketler sırasında atılan sloganlar, taşınan döviz ve pankartlar, propaganda cürmünün gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın kovuşturmalara bahis edilmiştir.
Bedia Boran Bulut Kovuşturmaların başladığı tarihe ait sınırlama bulunmamakta. Kovuşturma ve soruşturmanın ihraç öncesi yahut sonrası olmasının komitenin ret kararlarını etkilemediğini görmekteyiz. İhraç tarihinden evvel olan devam eden, ihraçtan sonra başlayan, kurul müracaatın reddine karar verdiği tarihte devam eden kovuşturmalar da müracaatların reddi münasebeti ortasındadır.
Yine soruşturma kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararla sonuçlansa da soruşturma belgesindeki polis fezlekesindeki aleyhe tabirlere dayalı olarak irtibat/iltisak münasebetinin varlığı ileri sürülmektedir. Beraat kararlarının varlığı da komitenin ret kararı vermesine mahzur değildir. Beraat edenlerin iddianamelerinden alıntılarla ret kararları gerekçelendirilmektedir. Sendikal hareketler nedeni ile tıpkı evrakta yargılanıp beraat eden üyelerimizin birden fazla hakkında iade kararı veren kurulun başkalarından farklı bir hareketi bulunmayan bir kişinin müracaatının reddine karar verdiğini de gözlemledik.
‘KOMİSYONUN MÜHLET UZATIMI YENİ PROBLEMLERE NEDEN OLDU’
OHAL Kurulu’nun vazife mühleti birçok kere uzatıldı. Bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Komisyonun vazife müddetinin sistemli olarak uzatılması yeni meselelere neden olmaktadır. Başvuranlar aleyhine işlemekte, hakkında isimli soruşturma/kovuşturma bulunmayanlar tarafından Kurul önündeki müracaatları devam edenlerin ret münasebetini güçlendirmek emelli soruşturmalar başlatılmakta buna dayalı olarak da ret kararları verilmektedir. Bu soruşturmalar 2013 yılında gerçekleşen, gerçekleştiği tarihte soruşturmaya husus edilmeyen fiiller dahi olabilmektedir. Komitenin karar verirken bir sıralaması yahut önceliği olup olmadığı meçhuldür. Örneğin ihraç tarihine nazaran müracaatların incelenmediğini, yeniden haklarında beraat yahut KVYO (karar verilmesine yer olmadığı) kararı verilmesi durumunun da karar tarihini etkilemediğini görüyoruz.
‘FİŞLEMELER TESPİT ETTİK’
Bir başka problem ‘Barış Akademisyenleri’nin durumu… Komitenin akademisyenlerle ilgili verdiği kararlar hakkında ne düşünüyorsunuz?
Üniversitelerde vazife yapan sendika üyesi akademisyenler açısından ise Barış Bildirisi’nin imzacısı olmalarının yanı sıra sendikal hareket ve etkinliklere iştirakleri ve sendikal temsiliyet durumlarının da kamu misyonundan ihraçlarında tesirli olduğunu gördük. Burada, barış imzacısı akademisyenler hakkında soruşturma/kovuşturmalar başlamış, ağır ceza mahkemeleri tarafından cezalandırılmalarına karar verilenler de olmuştur, AYM’nin Füsun Üstel kararından sonra hepsi hakkında beraat ve KVYO kararları çıkmıştır. Bildiri imzacısı olmanın, AYM tarafından söz özgürlüğü ve akademik özgürlüğün kullanımı olarak kabul edildiği de dikkate alındığında, müracaat konusunun hiç de karmaşık olmadığı kabul edilmeli. Barış imzacıları hakkında her üniversite özelinde bir örnek kararlar verilmiş, kurum kanaatinin ihraca destek yapıldığı belirtilmişse de kurum kanaatine destek bilgi ve dokümanlara tarafımızca ulaşılamamıştır. Daha da vahimi, açmış olduğumuz birtakım davalarda işçi bilgi evraklarında, müracaatçılar ve/veya yakınları hakkında birtakım fişlemeler yapıldığını tespit ettik. Hasebiyle OHAL Kurulu’nun AYM’nin Füsün Üstel kararındaki tespitleri görmezden gelerek ve fişlemelere dayalı olarak, son derece hukuksuz kararlar verdiğini söyleyebiliriz. Açmış olduğumuz davalar devam etmektedir. Fakat hem komitede geçen 5 yıllık mühlet hem de yargısal süreci göz önüne aldığımızda, müracaatçının özel hayatı ve tabir özgürlüğü üstünde ağır bir müdahale oluşturan bir hususta, iç hukukta geçirilmesi gerekecek bu mühletin, öngörülen hukuk yolunu tesirli olmaktan çıkardığının kabul edilmesi gerekmektedir.
‘DERNEK ÜYELİĞİ MÜNASEBET GÖSTERİLEREK RET KARARLARI VERİLDİ’
OHAL Kurulu, ‘ret’ münasebetlerinde dernek üyeliğini kâfi bir sebep olarak görmediklerini açıkladı.
Avukat Necmiye Şabbaz Başel: Harika Hal KHK’leri ile kapatılan dernek, vakıf, STK’lara üye olmak, idarelerinde yer almak da müracaatın reddi münasebetleri ortasında sayıldı. 54 Eğitim Sen üyesinin müracaatları dernek üyeliği de münasebet gösterilerek reddedildi.
Bu dernekler hangileri?
Üyesi olunduğu sav edilen dernekler: Kürt Lisanını, Araştırma Geliştirme Derneği (KURDİ DER), Yardımlaşma Derneği, Ekoloji Etraf Dernekleri ve Bayan Dernekleri. Başvurusu reddedilen bir üyemizin memuriyete atanmadan evvel, üniversite öğrencisi iken öğrenci derneğine üye olduğu bilgisinin ret münasebeti yapıldığını öğrendik. Halbuki bir derneğe üye olmak, organlarında misyon almak kamu görevlilerine yasaklanmamıştır. Üyelik yahut yöneticilik disiplin cezası gerektiren fiil ve haller ortasında sayılmamıştır. Üyesi olan dernekler hukuka ters faaliyetler nedeni ile kapatılmamıştır. Dernekler, ihraç edilen bireylerin hukuka ters, cürüm sayılan fiilleri nedeni ile de kapatılmamıştır. Derneğe üyelik kamu vazifelilerinin örgütlenme hakkı kapsamında olduğu halde salt KHK ile kapatıldığı sırada derneğe üye olmak irtibatlı, iltisaklı sayılmak için kâfi sayılmıştır.
Avukat Necmiye Şabbaz Başel Avukat Bedia Boran Bulut: Disiplin soruşturmaları da irtibatlı/iltisaklı değerlendirmesi için kullanılmıştır. İhraç edilen hiçbir sendika üyesi hakkında, ihraç edildiği tarihte 657 sayılı Kanunun 125/E. Unsurunda sayılı fiil ve haller kapsamında tamamlanmış bir soruşturma bulunmamaktaydı. İhraç tarihinden sonra sonuçlanan soruşturmalar, kurulun ret kararının münasebeti yapılmıştır. Disiplin soruşturmalarına mevzu edilen fiiller sendikal aksiyonlardır. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın mahkemelere gönderdiği savunma eki dokümanlarında durum anlaşılmıştır.
Avukat Asuman Tokgöz Hatası: Komitenin “Açık, şeffaf ve kolay erişilebilir” bir sistem kurduğunu söylemek mümkün değil. Evrak sayıları, işin ciddiyeti gözetildiğinde komitenin iş yükü fazladır. Her evrakın itinayla incelenmesi mümkün değildir. Kurumların gönderdiği evrakları temel alarak karar verildiğini düşünüyoruz. Komitenin adresi dahi başvuranlar tarafından bilinmemekte, kendileri ile ilgili bir belgeyi göndermek için birçok bürokratik mahzuru aşmak zorunda kalmaktadırlar. Şeffaf bir işleyişten kelam edilemez. Müracaatların ne vakit sonuçlanacağı hangi etapta olduğunu takip mümkün değildir. Mesleğini ömür uzunluğu kamuda ve özel bölümde ifa edememe bakımından durum AİHM içtihadları uyarınca “cezai isnat” niteliği manasındadır. Lakin komitenin kararının gösterdiği üzere, komiteye müracaat cezai bir suçlamaya karşılık verme imkânı sunmamakta. Müracaatçıların savunma hakkı, bilgi evrakları görme ve değerlendirip yanıtlama hakları bulunmamakta. Kararların destekleri olan evraklar başvurucularla paylaşılmamakta. Kurula müracaat AİHS’nin 6. unsuru uyarınca mahkemeye müracaat hakkını kullanması önünde de bir pürüze dönüşmüştür. Kurul önünde beklenen müddet, yönetim mahkemelerinin yapacağı yargısal kontrolün pratikteki tesirliliğini olumsuz etkilemektedir. Bu durum, mahkemeye erişim hakkı ışığında tesirli müracaat hakkı üzerinde ağır ve haksız bir müdahale oluşturmaktadır.
Avukat Asuman Tokgöz Sucu ‘KOMİSYON TEMELİNDE YARGILAMA YAPMAKTA’
Komisyon daha evvel birçok kere isimli bir merci olmadığını açıkladı.
Avukat Necmiye Şabbaz Başel: İdari makam olarak tanım edilen komite temelinde yargılama yapmaktadır. Özel yetkili yönetim mahkemeleri genel olarak bu kararları onamaktadır. Yönetim mahkemeleri tarafından iptaline karar verilen komite kararı yüzde 1 oranının altında. Tesirli hukuk yolundan bahsetmek mümkün değildir. Ret kararları ile ilgili sırasıyla, yönetim mahkemesine, bölge yönetim mahkemesine, Danıştay’a ve Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yapması gerekecektir. Üstte açıklandığı üzere, idari yargıda geçirmesi gereken mühletin en az dört yıla yakın bir mühlet olabileceği anlaşılmaktadır. Olumsuz bir karar durumunda, AYM önünde beklenecek müddet de dikkate alındığında sürecin 10 yıldan fazla süreceği mümkündür. Bunun sonucu olarak makul müddette yargılanma hakkı ihlal edilecektir.
Avukat Bedia Boran Bulut: Sonuç olarak ihraçlar öncesi gerçekleşen, gerçekleştiği tarihte cürüm sayılmayan fiiller, kurul tarafından irtibat-iltisaklı sayılma için kâfi görülmüştür. İrtibat-iltisak kavramlarına ihraç için elverişli bir tarif hazırlanmış, şahıslar son derece muğlak olan tarif içerisinde bedellendirilen faaliyetleri nedeni ile ihraç edilmiştir. Kurulun fonksiyonu ise KHK eki ihraç listelerine idari süreç vasfı kazandırmaktır.
TİS ve Hukuk Sekreteri Arzunur Şimşek: Demokrasi olmadan, demokrasi savunulmadan darbe-karşıtlığı mümkün olmadığı üzere geleceksiz bırakılmışlıktan, belirsizlik rejiminden kurtulmamız hiç kimse için mümkün değil. Hukukçularımızın tabir ettiği üzere hukukun katledildiği bir ülkeye dönüştük. Bunu AİHM kararlarının uygulanmamasında, Seyahat Davası’nda, Boğaziçi başta olmak üzere üniversitelerde, tüm kurumsal işleyişlerde açıkça görmekteyiz. Eğitim Sen olarak hukuku savunmaya elbette devam edeceğiz. Fakat çabamızı toplumsal gayretle büyütmek, gerçek demokrasiyi kazanmak zorundayız. Örgütümüzün hukuk gayreti genelde sürdürdüğü demokrasi uğraşından farklı değildir.